دکتر امیر ناصر کاتوزیان:
امیرناصر کاتوزیان (۲ اردیبهشت ۱۳۱۰–۱۱ شهریور ۱۳۹۳) حقوقدان ، استاد ممتاز دانشکده حقوق دانشگاه تهران، وکیل پایه یک کانون وکلای دادگستری و قاضی سابق دادگستری، از وی به عنوان پدر علم حقوق ایران یاد میشود. بیشتر کتابهای وی از منابع اصلی درسِ حقوق مدنی دانشجویان حقوق بهشمار میرود. در ۱۴ بهمن ۱۳۸۳ سید محمد خاتمی، رئیسجمهور وقت ایران، نشان درجهیک فرهنگ و هنر را به وی اهدا کرد.
امیرناصر کاتوزیان در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در تهران متولد شد. پدر وی ابوالفضل کاتوزیان و عمویش وکیل دادگستری و حقوقدان بودند. او همواره از مادرش به عنوان نخستین معلم و مربی خود یاد میکرد. کاتوزیان تحصیلات ابتدایی را در دبستان اقبال و دوران متوسطه را در دبیرستان علمیه گذراند. سپس وارد دانشگاه تهران شد و به تحصیل در رشته حقوق پرداخت.
تحصیلات:
کاتوزیان در سال ۱۳۳۱ از پایاننامه خود با عنوان «عقد ضمان» دفاع کرد و موفق به اخذ کارشناسی با درجه بسیار خوب گردید. محمد سنگلجی یکی از استادان او درپشت رساله وی اعلام و تصدیق نمود که او به درجهای از اجتهاد رسیدهاست. وی در سال ۱۳۳۹ با دفاع از رساله دکترای خود با عنوان «وصیت درحقوق مدنی ایران» و نظریهٔ ابتکاری خویش با نام «شخصیت حقوقی ترکه»؛ موفق به اخذ عنوان دکترای حقوق گردید. ناصر کاتوزیان نخستین دانشجوی ایرانی بود که موفق به اخذ درجه دکتری حقوق در داخل ایران گشت. محمود شهابی خراسانی از اساتید مهم وی در زمینه حقوق بودهاست.
فعالیت های علمی:
سال ۱۳۵۱ از دانشگاه تهران به مرتبه استاد تمام با پایه یک استادی نایل شد. سال ۱۳۵۸ وی به سمت سرپرست دانشکده حقوق و علوم سیاسی منصوب شد؛ و دراین مدت بازسازی و انتشار مجله دانشکده، تجدید نظر در برنامه دانشکده و همگامی با تحولات اجتماعی، و نقد لایحه قصاص از کارهای عمده وی بود. سرانجام در جریان انقلاب فرهنگی و اعلام تعطیل شدن دانشگاه تهران از سمت خود در سرپرستی دانشکده حقوق استعفا داد. وی با شروع انقلاب فرهنگی ۱۱ سال از استادی دانشگاه تهران برکنار شد تا آنکه مجدداً از وی دعوت به همکاری به عمل آمد.
او ۵۷ جلد کتاب تألیف کردهاست، که اکثر آنها کتب آموزشی دانشگاهی هستند
امیرناصر کاتوزیان، حقوق را رسوب تاریخی اخلاق و جوهر حقوق را عدالت میدانست. وی بر این عقیده بود که: «قانون بدون رعایت عدالت هیچ شرافتی ندارد و عدالت والاترین ارزشهاست». حقوقدان را بنده و مطیع قانونگذار نمیدانست و تأکید میکرد که: «در پیشگاه عدالت زانو میزنیم نه در برابر قدرت».
فعالیت های سیاسی:
امیر ناصر کاتوزیان در نوشتن و تدوین پیشنویس اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرکت داشت.
کاتوزیان از فعالین و همراهان با علیاصغر حاجسیدجوادی در مجموعه جنبش بوده و خواهر او کیان کاتوزیان همسر علیاصغر حاجوی در مجموع از مدافعان نظام جمهوری اسلامی بوده و مدل آن را در رساله مقدمه ای بر جمهوری اسلامی تأیید میکند، وی در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی در سال ۱۳۵۸ در فهرست کاندیداهای مورد حمایت جبهه ملی ایران، نهضت آزادی، سازمان مجاهدین خلق، جاما و جنبش مسلمانان مبارز قرار داشت.سیدجوادی مسوولیت نشریه جنبش را بر عهده داشت.
برخی از آثار:
مقدمه علم حقوق
قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی
کلیات حقوق، نظریه عمومی
فلسفه حقوق (۳جلد)
قواعد عمومی قراردادها (۵ جلد)
عقود معین (۴جلد)
شیوه تجربی تحقیق در حقوق
حقوق خانواده (۲جلد)
اعمال حقوقی، دوره مقدماتی حقوق مدنی.
ایقاع، نظریه عمومی ـ ایقاع معین
الزامهای خارج از قرارداد، ضمان قهری، (۲جلد)
الزامهای خارج از قرارداد، جلد سوم، بیمه مسئولیت مدنی
تحولات حقوقی خصوصی
مسوولیت ناشی از حوادث رانندگی
اموال و مالکیت
وصیت در حقوق مدنی ایران
ارث، نشر دادگستر
حقوق انتقالی
توجیه و نقد رویه قضایی
نقد رویه قضایی
عدالت قضایی، گزیده آراء ناصر کاتوزیان
اثبات و دلیل اثبات (جلد۱)
گذری بر انقلاب ایران، مجموعه مقالات
درسهایی از عقود معین (۲جلد)
حقوق خانواده، دوره مقدماتی، تک جلدی
اعتبار امر قضاوت شده. نشر میزان.
وقایع حقوقی
آزادی اندیشه و بیان (برنامه عمران سازمان ملل متحد)
مسوولیت ناشی از عیب تولید
شفعه، وصیت و ارث، دوره مقدماتی حقوق مدنی
مبانی حقوق عمومی
گویاتر از گفتارها
گامی به سوی عدالت
گفتگوهای مطبوعاتی
دکتر عبدالله شمس:
عبدالله شمس (متولد۱۳۲۳ در محله قصر دشت در شهر شیراز)، حقوقدان ایرانی، وکیل دادگستری، نویسنده کتب مرجع دانشگاهی و استاد مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری گروه حقوق دانشگاه شهیدبهشتی است. او تحصیلات عالیه خود را در فرانسه به اتمام رساند و پس از اخذ مدرک دکترا، به ایران بازگشت.
زندگینامه:
عبدالله شمس در سال۱۳۲۳در محله قصردشت شهر شیراز متولد شد. وی استاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی و نویسنده کتابهای مرجع در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری و همچنین منبع اصلی آزمون وکالت در درس آیین دادرسی مدنی است. وی همچنین عضو هیئت تحریریه نشریه تحقیقات حقوقی و مدیر انتشارات دراک میباشد.
آثار:
آیین دادرسی مدنی دوره پیشرفته
آیین دادرسی مدنی،دوره بنیادین
قانون اجرای احکام مدنی و مقررات مرتبط
قانون آیین دادرسی مدنی، قانون اجرای احکام مدنی و مقررات مرتبط آن
قانون اساسی، قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی
قانون آیین دادرسی مدنی، قانون اجرای احکام مدنی و قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب
ادله اثبات دعوا: حقوق ماهوی و شکلی
قانون شوراهای حل اختلاف
قانون روابط موجر و مستأجر مصوب ۱۳۷۶ و آییننامه ی اجرایی آن
روابط موجر و مستأجر در قانون مدنی
قانون تملک آپارتمانها و آیین نامهٔ اجرایی آن
قانون داوری تجاری بینالمللی
قانون اصلاح قانون بیمه ایران مسئولیت مدنی: دارندگان وسایل نقلیه ی موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث و آییننامه آن
کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی
آیین نامهٔ احوال شخصیه ی زرتشتیان ایران
قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علایم تجاری
قانون تجارت الکترونیکی و آییننامههای آن
مقررات اجباری شدن وکالت در دادگستری
قانون اصلاح ماده (۱۸) اصلاحی قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب و آییننامه و دستورالعمل اجرایی آن
آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازمالاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی
قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی
قانون آیین دادرسی مدنی و مقررات مرتبط
قانون اساسی از فرمان مشروطیت تا امروز
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
قانون آیین دادرسی مدنی، قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب و آییننامه آن
آیین دادرسی مدنی: دوره بنیادین
اجرای احکام مدنی:دوجلد، چاپ نخست-پاییز ۱۳۹۷
دکتر سید حسین صفایی:
سیدحسین صفائی حقوقدان، نویسنده، مترجم و استاد دانشگاه ایرانی است. وی عضو پیوسته فرهنگستان علوم است و ریاست شاخه حقوق این فرهنگستان را بر عهده دارد. وی سابقه ریاست دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران را تیز در کارنامه دارد. صفایی هماکنون سردبیر فصلنامه علمی تخصصی دانشنامههای حقوقی نیز است. ایشان یکی از برگزیدگان سومین دوره جایزه علمی علامه طباطبایی بنیاد ملی نخبگان در سال 1392 می باشند.
زندگینامه:
وی بعد از طی دورههای ابتدایی و متوسطه در همان شهر، به تحصیل علوم دینی در حوزه علمیه قزوین پرداخت سپس به تهران آمد و به دانشکدهٔ الهیات دانشگاه تهران رفت. در سال ۱۳۳۲ مقطع کارشناسی را به اتمام رساند و بلافاصله در دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران پذیرفته شد و لیسانس قضایی را با اخذ رتبهٔ اول دریافت کرد. سپس برای اخذ دکتری به فرانسه رفت و در آنجا تحت نظر رنه دیوید از رساله دکتری خود دفاع کرد. پس از مراجعه به ایران از سال ۱۳۴۴ به عنوان عضو هیئت علمی دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران مشغول شد و از سال ۱۳۵۲ به عنوان استاد این دانشکده به خدمت مشغول شد. وی همچنین استاد تمام بازنشسته دانشگاه تهران و نیز هماکنون استاد پارهوقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است.
صفایی قبل از انقلاب چندین سال معاون دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود و از سال ۶۷ تا ۷۱ ریاست این دانشکده را بر عهده داشت. وی به مدت ۱۰ سال نیز مسئولیت مؤسسه حقوق تطبیقی دانشگاه تهران را داشت.
وی همچنین دبیر علمی «همایش ملی تجلیل از مقام علمی دکتر جعفری لنگرودی» بود.
نثر دکتر صفایی روان و الگوی نثر حقوقی به زبان فارسی است.
آثار:
حمایت از محجورین در حقوق تطبیقی
حقوق مدنی جلد اول، حقوق اشخاص و اموال،
حقوق مدنی جلد دوم، قواعد عمومی قرار دادها
حقوق خانواده (در دو جلد، با همکاری اسدالله امامی، ۱۳۷۰) این کتاب برنده جایزه بهترین کتاب سال شد.
مختصر حقوق خانواده (با همکاری اسدالله امامی)
حقوق اشخاص و حمایت از محجورین (با همکاری مرتضی قاسمزاده)
مسئولیت مدنی: الزامات خارج از قرارداد (با همکاری حبیبالله رحیمی)
مسئولیت مدنی تطبیقی (با همکاری حبیبالله رحیمی)
حقوق مدنی وصیت، ارث، شفعه (با همکاری دکتر محمدهادی جواهرکلام)
مفاهیم و ضوابط جدید در حقوق مدنی
ترجمه ها:
نهادهای اساسی در حقوق ایالات متحده آمریکا
حقوق ایالات متحده آمریکا
مباحثی از حقوق بینالملل خصوصی
نظامهای بزرگ حقوقی معاصر تألیف رنه
مبانی و اصول مسئولیت مدنی از دیدگاه حقوق تطبیقی تألیف آندره تنک (ترجمه با همکاری سید احسان حسینی)
مقالات:
مبانی مسئولیت مدنی پزشک با نگاهی به قانون جدید مجازات اسلامی
اجرای اجباری عین تعهد و تقدم آن بر حق فسخ قرارداد
معاملات هرمی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران
وکالت زوجه در طلاق و تفویض حق طلاق به او
ارث کودکان آزمایشگاهی
مطالعهٔ تطبیقی حقوق معنوی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری و دارندگان حقوق مرتبط
کنوانسیون بیع بینالمللی و مسئله الحاق ایران به آن
ارزش اثباتیِ شهادت در حقوق خصوصی
نظریه تضامن در اجرای حق شفعه و ارث خیار
محدودیتهای مربوط به حقوق مالی بیگانگان در قوانین ایران
مداخله در امور کشورهای دیگر از دیدگاه حقوق بینالملل
مفهوم تقصیر سنگین در ارتباط با شرط عدم مسئولیت
قوه قاهره یا فورس ماژور (بررسی اجمالی در حقوق تطبیقی و حقوق بینالملل و قراردادهای بازرگانی بینالمللی)
استناد به استفادهٔ بلاجهات با وجود رابطه قراردادی
تحلیل نمایندگی ناشی از تنفیذ در حقوق انگلیس، اسلام و ایران
تولید مثل مصنوعی با کمک پزشکی و انتقال جنین در حقوق فرانسه و ایران
آکادمی بینالمللی حقوق تطبیقی و چهاردهمین کنگرهٔ بینالمللی حقوق تطبیقی
قیمومت شخص حقوقی و «قانون واگذاری قیمومت محجوران تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور به سازمان مذکور»
سخنی چند دربارهٔ نوآوریها و نارساییهای قانون داوری تجاری بینالمللی
گزارشی از چهاردهمین کنگره بینالمللی حقوق تطبیقی
تعیین حقوق حاکم بر ماهیت دعوی در داوریهای بینالمللی
حقوق بشر در اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر
شرح و نقدی بر ماده ۱۲۱۰ اصلاحی قانون مدنی مصوب ۱۳۶۱
یادی از استاد رنه داوید.
دکتر سید حسن امامی:
سید حسن امامی (زاده ۱۲۸۱ در تهران – درگذشته مرداد ۱۳۵۸ در لوزان، سوئیس) مجتهد شیعه، استاد ممتاز حقوق مدنی دانشگاه تهران تا سال ۱۳۴۷، نماینده دوره ۱۷ مجلس شورای ملی و رئیس آن از ۱۰ تا ۳۰ تیر ۱۳۳۱، نماینده مجلس سنای ایران و امام جمعه شهر تهران از ۱۲ بهمن ۱۳۲۴ تا ۲۸ دی ۱۳۵۷ در زمان محمدرضا پهلوی بود. او همچنین خطبه عقد فرح پهلوی و محمدرضا پهلوی را خوانده و آنها را همسر یکدیگر کرده بود.
امامی تحصیلات دینی خود را در نجف و تحصیلات دانشگاهی خود را در سوئیس گذرانده بود. وی پس از فوت عمویش سید محمد امامزاده در سال ۱۳۲۴ منصب امامت جمعه تهران را بر عهده گرفت و تا انقلاب ۱۳۵۷ آن را در اختیار داشت.
حسن امامی در سال ۱۳۳۱ در انتخابات جنجالی مجلس هفدهم به عنوان مخالف دولت جبهه ملی، وارد مجلس شد. وی برای مدت کوتاهی (۱۰ تا ۳۰ تیر) به ریاست مجلس شورای ملی نیز رسید؛ ولی پس از حوادث ۳۰ تیر از ریاست کناره گرفته و در نشستهای مجلس نیز شرکت نمیکرد. پس از آن فعالیت خود را بیشتر در دانشگاه متمرکز کرد و یکی از مهمترین استادان حقوق ایران بهشمار میرفت، ضمن اینکه به عضویت مجلس سنا نیز درآمد.در آخرین سفر شاه، او برای انجام مراسم دعا در فرودگاه حاضر نشد و خود نیز دو روز بعد از خروج شاه در دی ۱۳۵۷ ایران را به مقصد سوئیس ترک کرد. او در مرداد ماه سال ۱۳۵۸ در سوئیس بر اثر سرطان در گذشت.وی از دوستداران محمدرضا پهلوی بود.
زندگینامه:
امامی پس از بازگشت به ایران، مدتی به تدریس «تاریخ حقوق و حقوق اسلام» در مدرسه عالی حقوق و دانشکده معقول و منقول پرداخت. در سال ۱۳۱۷ به منصب قضاوت رسید و در سال ۱۳۲۳ رئیس کل دادگستری شهرستان تهران گردید. مدتها کرسی تدریس دروس «حقوق ثبت اسناد»، «اصول محاکمات حقوقی»، «حقوق مدنی» و «شرح قانون مدنی» در دانشگاه تهران را در دست داشت. مدتی مجدداً به سوئیس سفر کرد و حاصل این سفر، تألیف شش جلد کتاب «حقوق مدنی» بود که هنوز هم یکی از اصلیترین منابع و مراجع تدریس، مطالعه و تحقیق در این زمینه بهشمار میرود. امامی در کنار محمدجعفر جعفری لنگرودی، ناصر کاتوزیان، سید حسین صفایی و مهدی شهیدی جز اساتید بنام و صاحب سبک در حقوق مدنی ایران است.
دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی:
محمّدجعفر جعفری لنگرودی (زاده ۲۴ فروردین ۱۳۰۲) فقیه، مجتهد، فیلسوف، ادیب، شاعر و حقوقدان ایرانی و صاحب تألیفات فراوانی در حقوق و ادبیات است. جعفری لنگرودی در سال ۱۳۸۵ دایرةالمعارف عمومی حقوق موسوم به الفارق را که توسّط انتشارات گنج دانش منتشر شد به اتمام رساند. الفارق نخستین و بزرگترین دانشنامه حقوقی به زبان فارسی است که بر اساس مبانی استدلالی و اجتهادات عمیق حقوقی تمام مذاهب ستة باطنی، شیعه اثنی عشری، مالکی، حنفی، حنبلی و شافعی و ایضاً مظهر اظهر حقوق روم، یعنی نظام حقوقی فرانسه، را در فقه المعاملات و عناوین و موضوعات مهم حقوقی مورد واکاوی و تحقیق قرار دادهاست.
وی مدتی رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تهران و هم چنین مدیر گروه حقوق خصوصی آنجا بود که لقب ذو الریاستین را به او داده بودند. جعفری لنگرودی یکی از اعضای هیئت شش نفره تدوین پیشنویس قانون اساسی بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ایران بود.
زندگینامه:
لنگرودی در سال ۱۳۰۲ شمسی در لنگرود متولد شد. پدرش روحانی و کاسب بود. تحصیلات مقدماتی خود را نزد پدرش فرا گرفت و پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در لنگرود، برای ادامه تحصیل به دانشسرای رشت رفت. در حین تحصیل در دانشسرا پدر و مادرش را از دست داد. به همین دلیل تحصیل در دانشسرا را نیمه تمام گذاشت و برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه شهرهای قم، همدان، اصفهان، و مشهد رفت و از محمد کاظم مهدوی دامغانی استفاده کرد و در حوزه خراسان از دست میرزا هاشم مدرس قزوینی به درجه اجتهاد نایل شد.
همزمان با تحصیلات حوزوی موفق به اخذ دیپلم گردید و برای ادامه تحصیلات مدرن در دانشکده حقوق دانشگاه تهران نیز ثبت نام نمود و موفق شد دکترای حقوق خود را در سال ۱۳۳۹ از این دانشگاه دریافت نماید.محمد جعفر جعفری لنگرودی و ناصر کاتوزیان اولین دانشجویانی بودند که دکتری حقوق خود را در ایران اخذ کرده و توامان در یک سال به دفاع از رساله دکتری خود مبادرت ورزیدند.اعضای هیئت رسیدگی به رساله دکتری وی؛ با عنوان تأثیر اراده در حقوق مدنی، عبارت بودند از: سید حسن امامی، موسی عمید، سید محمد مشکوه.
وی نخستین کسی بود که به اخذ درجه عالی به انضمام تقدیر هیئت رسیدگی برای رساله دکتری خود در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران نایل گشت.
وی اکنون در ایستبورن انگلستان به سر میبرد. کتاب دائرةالمعارف عمومی حقوق (الفارق) از تالیفات وی در سال ۱۳۸۷ و در بیست و ششمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان برترین کتاب سال رشته حقوق شناخته شد.
لنگرودی، مدتی به مسند قضاوت نشست. او به این نتیجه رسید که در بخش حقوقی، جای کتابهای فارسی خالی است. حاصل این نتیجهگیری دهها کتاب و مقاله بود. او تألیف دانشنامه حقوقی ۵ جلدی خود را که در سال ۱۳۳۶ آغاز نمود، در سال ۱۳۵۸ به پایان برد.
آثار:
مبسوط در ترمينولوژي حقوق(در پنج مجلد )
اساس در قوانین مدنی(المدونة)
مكتبهاي حقوقي در حقوق اسلام
تاريخ معتزله
تاریخ حقوق ایران(از انقراض ساسانیان تا آغاز مشروطه)
علم حقوق در گذر تاریخ
مقدمة عمومي علم حقوق
اثیر اراده در حقوق مدنی (رساله دکتری)
ارث
حقوق خانواده
حقوق ثبت ـ ثبت املاك
آراء شورایعالی ثبت و شرح ان
حقوق مدني(عقد كفالت)
حقوق مدني(عقد ضمان)
حقوق مدني(وصيت)
دوره حقوق مدني(حقوق تعهدات)
حقوق مدني(رهن و صلح)
فلسفه عمومي حقوق بر پايه (اصالت عمل تئوري موازنه)
فرهنگ عناصرشناسي(حقوق مدني ـ حقوق جزا)
فن استدلال(در منطق حقوق اسلام)
اندیشه و ارتقاء (یکصدو یک مقاله در علم ماهیت شناسی حقوقی)
صد مقاله در روش تحقيق علم حقوق
فلسفه اعلی در علم حقوق
مجموعه مُحشّي قانون مدني
فلسفه حقوق مدني(جلد اول ـ عناصر عمومي عقود -جلد دوم ـ اصول عامه)
روش جدید در مقدمه عمومی علم حقوق
مقالات:
1.مقاله غصب- دکتر جعفری لنگرودی
2. مقاله عناصر غصب-قسمت اول- دکتر جعفری لنگرودی
3. مقاله عناصر غصب- قسمت دوم-دکتر جعفری لنگرودی
4. مقاله التملیک- دکتر جعفری لنگرودی
5.مقاله مهایات (افراز منافع)-دکتر جعفری لنگرودی
6.مقاله در جستجوی منطق-دکتر جعفری لنگرودی
7. کلیات عقود(قسمت اول)- مجله حقوقی دادگستری- دکتر جعفری لنگرودی
8. کلیات عقود(قسمت دوم)- مجله حقوقی دادگستری-دکتر جعفری لنگرودی
9. کلیات عقود(قسمت سوم)- مجله حقوقی دادگستری-دکتر جعفری لنگرودی
10. تعهد یک طرفی-مجله حقوقی دادگستری-دکتر جعفری لنگرودی